Historia Parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Opolu Lubelskim

Parafia Opole Lubelskie swym początkiem sięga pierwszych wieków chrześcijaństwa w Polsce. Nieznana jest jednak dokładna data jej powstania. Także nie zachował się akt erekcyjny parafii. "Wykazy świętopietrza z lat 1325-1327 notują wieś parafialną Opole (de Opole)". Dlatego należy sądzić, że pierwotny kościół drewniany istniał już w Opolu ok. 1326 roku. Jan Długosz w "Liber beneficjorum" potwierdził to w słowach: "Oppidum habens in se parochialem ecclesiam ligneam, Sanctae Mariae Assumptioni dicatam, cuius haeres Johannes Slupeczsky de armis Rawa..." (miasteczko mające w sobie drewniany kościół parafialny, pod wezwaniem Wniebowzięcia Św. Marii, którego dziedzic Jan Słupecki herbu Rawa...).

Opole w wieku XIV było najpierw wsią, a następnie miastem prywatnym. Od wieku XIV miejscowość Opole była własnością rodziny Słupeckich. W czasie szerzącego się w Polsce protestantyzmu, w wieku XVI, Stanisław Słupecki - kasztelan lubelski - ówczesny kościół drewniany oddał kalwinom. Profesor Kot uważa, że Stanisław Słupecki jeszcze przed synodem pińczowskim 10 sierpnia 1557 roku wprowadził nabożeństwa ewangelickie w kościołach w Opolu oraz filialnym w Kluczkowicach. Nie jest jednak ta data pewna, gdyż nawet księgi wizytacji biskupa Paniewskiego z 1565 roku oraz biskupa Jerzego Zamoyskiego z 1595 roku jej nie podają. Faktem jest, że wspominają o sprofanowaniu kościoła w Opolu przez Stanisława Słupeckiego.

Kalwini prowadzili w Opolu, w II połowie XVI wieku, nawet swoją szkołę. W tym czasie zniszczono to, co do tej pory udało się osiągnąć, a więc przede wszystkim częściowo wiarę katolicką, zaszczepioną w sercach wiernych. Zdewastowano wnętrze kościoła parafialnego, jego wyposażenie, a także zniszczono księgi parafialne, dzieła biblioteki, która wówczas istniała oraz akt erekcyjny kościoła.

Kościół obecny został zbudowany w latach 1650 - 1675, z fundacji rodziny Słupeckich. Jerzy Słupecki, który w 1644 roku przeszedł na katolicyzm, był pierwszym jego fundatorem. Następnie, gdy miasto przeszło w ręce rodziny Tarłów, to właśnie oni dokończyli dzieła budowy i wyposażenia świątyni. Kościół otrzymał wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Konsekrowany został w 1674 roku przez biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego. Tak go opisują pijarzy w spisie inwentarzowym z 1843 roku: "Jest wystawiony częścią z cegły, częścią z kamienia białego w kształcie krzyża, do którego kosztem Zgromadzenia przymurowane zostały stacye dla rozpamiętywania Męki Chrystusa Pana we wszystkie piątki Postu Wielkiego oprócz ostatniego, i w dniach znalezienia i podwyższenia Krzyża Świętego. Kaplic jest dwie: Pana Jezusa Ukrzyżowanego i świętego Józefa Kalasantego. W tej drugiej obraz świętej Rozalii Sanormitańskiej od ośmiu przeszło lat zaprowadzony został. Pomiędzy kaplicami a Wielkim Ołtarzem są umieszczone z jednej strony Zakrystya, a z drugiej Skarbiec do chowania droższych apparatów i sprzętów. Facyatę kościoła ozdabiają dwie wieże, z których jedna mieści w sobie zegar i sygnaturkę".

Pod koniec XVII wieku majątek opolski przeszedł w ręce rodziny Tarłów, z której Jan sprowadził do Opola pijarów. Od 1738 roku rozpoczął się okres kształtowania fundacji opolskiej. Jan Tarło, dziedzic Opola, nadał ją pijarom pod warunkiem założenia tam szkoły. Czynił to ze względu na braci Stanisława i Ignacego Konarskich. Ksiądz Stanisław Konarski korespondował z wujem Janem Tarło oraz informował magnata o różnych wydarzeniach. Około 1740 roku ksiądz Ignacy Konarski rozpoczął budowę klasztoru. Nadzorował ją architekt Franciszek Magier, któremu Jan Tarło polecił "de novo" wybudować klasztor dla pijarów. Rodzinne fundusze na budowę klasztoru początkowo przekazywała trzecia żona Jana Tarły Elżbieta Branicka. Jednak z powodu ich braku w późniejszym okresie oraz odwlekania z realizacją fundacji przez dziedzica Opola, szkoła nie powstała od razu, lecz szpital - przytułek z pracowniami rzemieślniczymi na wzór rzymski. Ksiądz Ignacy Konarski sprowadził sześciu pijarów, dla których starał się o fundusze na utrzymanie od Jana Tarły. 19 listopada 1743 roku Jan kardynał Lipski zatwierdził fundację opolską. Od tego czasu parafia opolska przeszła formalnie w ręce pijarów. Zgodę Stolicy Apostolskiej na fundację opolską uzyskali bracia Konarscy dopiero po śmierci Jana Tarły w 1750 roku. Wtedy to uruchomiono w Opolu na krótki okres pierwszą szkołę rzemieślniczą w Polsce i jedną z pierwszych w Europie.

Celem pracy duszpasterskiej pijarów jest nauczanie. Jednak z powodu trudności finansowych nie mogli oni rozwinąć początkowo szkolnictwa. Dopiero w 1797 roku otwarto w Opolu nowicjat. W 1804 o.Celestyn Tyszyński przekształcił ówczesną szkołę rzemieślniczą na gimnazjum humanistyczne, gdzie pijarzy mogli zająć się nauczaniem młodzieży. Dzięki pijarom miejscowe szkolnictwo zostało postawione na wysokim poziomie. Posiadali bibliotekę, do której trafiały zbiory książek poprzednich właścicieli miasta. Zgromadzili w ten sposób dużą ilość cennych książek. Niektóre cenne dzieła z biblioteki pijarów w Opolu zachowały się do dzisiaj i znajdują się w bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie oraz w obecnych bibliotekach zakonnych pijarów. Dzięki pijarom rozkrzewiona została istniejąca w parafii Opole Lubelskie pobożność do Matki Boskiej poprzez założenie Bractwa Różańcowego. Równocześnie bardzo żarliwie czcili oni Jezusa Chrystusa Ukrzyżowanego, któremu poświęcono jedną z kaplic kościelnych.

Z kościołem w Opolu Lubelskim ściśle był związany ksiądz Piotr Ściegienny. Urodził się w Bilczy k. Kielc 31 stycznia 1801 roku w rodzinie chłopskiej. Piotr Ściegienny wstąpił do zakonu pijarów w 1827 roku, najpierw w Warszawie, a potem został przeniesiony do Opola Lubelskiego. Studiował teologię i jednocześnie był wykładowcą w tamtejszym gimnazjum. Podczas powstania listopadowego wraz z personelem szkoły włączył się do organizowania lazaretu dla rannych. Brał też udział w manifestacjach patriotycznych organizowanych przez mieszkańców. W roku 1832 otrzymał święcenia kapłańskie i pozostał w Opolu jako wikariusz i nauczyciel. Rok później otrzymał stanowisko wikariusza w Wilkołazie, a w marcu 1844 roku został administratorem w parafii Chodel. Jeszcze w październiku tego roku przeniósł się na kielecczyznę, aby być z chłopami, którzy planowali powstanie. Tam też został aresztowany i skazany na wieloletnią katorgę na Sybirze. Wrócił stamtąd dopiero w 1871 roku. Zmarł 6 listopada 1890 roku.

W czasie, gdy parafia opolska była w rękach pijarów, kościół zmienił swój wygląd zarówno zewnętrzny jak i wewnętrzny. Dzięki funduszom trzeciej żony Jana Tarły, Elżbiety z Branickich, nie tylko został wzniesiony klasztor, ale także rozbudowano kościół w latach 1744 - 1749, dobudowano dwie nawy, oddzielone od głównej. Z jej fundacji pochodzą drogocenne relikwiarze, naczynia liturgiczne oraz ołtarze we wnętrzu kościoła. Tarłowie, podtrzymując staropolską tradycję, gościli w każdy Wielki Czwartek w swym pałacu biednych mieszkańców Opola i okolic.

Fundatorka i ofiarodawczyni, Elżbieta z Branickich Tarłowa zmarła 17 kwietnia 1746 roku w Opolu Lubelskim. W zewnętrznej ścianie kaplicy Świętego Krzyża znajduje się jej nagrobek w postaci płyty z inskrypcją. Z fundacji Jana Tarły przebudowano kaplicę północną w 1746 roku, do której zostały przeniesione obrazy i cały wystrój kaplicy pałacowej. Już po śmierci Jana Tarły 5 stycznia 1750 roku, staraniem czwartej jego żony Zofii z Krasińskich czyniono dalsze postępy w restauracji kościoła. Została w tym czasie wybudowana dzwonnica - brama. W 1752 roku został wzniesiony grobowiec Tarły w kaplicy Świętego Krzyża. W latach 1751 - 1753 położono polichromię w kościele. Wykonawcą tej polichromii był Antoni Dembicki. W tym czasie przebudowano także otwory okienne w obejściu, pokryto kościół dachówką w miejsce gontu. W latach 1756-1757 przebudowano kaplicę południową na wzór północnej. Niektórzy twierdzą, że także Józef Mayer był autorem niektórych malowideł w kościele w Opolu. On to miałby pokryć polichromią kaplicę południową.

Cały kościół został odrestaurowany w 1798 roku. W czasie wojen napoleońskich kościół był zamieniony na skład zboża. W 1803 roku obejście kościoła służyło za skład wojskowy. Dwa lata później odbył się remont zniszczonego obejścia i kościoła. Kościół był ponownie odnawiany jeszcze w roku 1854 oraz w 1880 roku. Wtedy to między innymi odnowione zostały malowidła ścian i sklepień przez Adolfa Quappa i Wilhelma Riedla. Następny remont przeprowadzono w 1891 roku, kolejny w wieku XX.

Szkoła pijarska istniała do 1831 roku, kiedy to przez rząd rosyjski została zamknięta. Najprawdopodobniej prowadzono dalej szkołę humanistyczną przy nowicjacie jako tzw. szkolnictwo wydziałowe aż do 1864 roku. Po powstaniu styczniowym rząd rosyjski dokonał kasaty zakonu i skonfiskował majątek na mocy najwyższego nakazu z dnia 27 października 1864 roku. Tym samym majątek przeszedł pod zarząd Skarbu Królestwa. Odtąd parafią Opolską kierują księża diecezjalni. Ostatnim proboszczem pijarskim był ks. Franciszek Biernacki. Po nim ksiądz diecezjalny Leon Dworzycki, pracujący wcześniej jako wikariusz w Świeciechowie. Kolejnym proboszczem parafii Opole Lubelskie był ksiądz Leon Popławski. W 1882 roku został przeniesiony na proboszcza do parafii Konopnica. Na jego miejsce Konsystorz Diecezji Lubelskiej mianował administratora parafii Wilków księdza Adolfa Majewskiego. Kolejnym proboszczem został 10 października 1904 roku, ksiądz Remigiusz Krześniak.

Do II połowy XIX wieku, najprawdopodobniej do 1885 roku kościół w Kluczkowicach był kościołem filialnym parafii Opolskiej, która i tak była rozległa. Dlatego od dawna oprócz księży pracujących w kościele w Opolu - czyli proboszcza i jednego wikarego - był ksiądz posługujący w kościele w Kluczkowicach. Głównym uposażeniem kapłanów była ziemia pozyskana w ciągu wieków poprzez darowizny, zapisy i ofiary. W 1864 roku parafia Opole Lubelskie posiadała 250 mórg ziemi. Oprócz tego były dziesięciny, fundacje pieniężne ulokowane w majątkach, młynach, itd.

W parafii opolskiej od dawna dbano o opiekę nad chorymi i prowadzono działalność charytatywną. Tarło zafundował miastu murowany budynek szpitalny dla 12 ubogich. Funkcjonował on jeszcze w wieku XIX, a następnie w okresie międzywojennym oraz w czasie II wojny światowej.

Kościół w Opolu Lubelskim, zarówno drewniany jak i obecny murowany, od początku był pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W uroczystość WNMP, 15 sierpnia obchodzono w parafii odpust. Pijarzy uczcili swego założyciela - św. Józefa Kalasantego - odpustem w dniu 4 lipca.